Voor de onderhoudsbehandelingen bestaan er heel wat cosmetische producten, naar ieders wens.  Het magistraal voorschrijven van emollientia is hierdoor jammer genoeg wat uit de pen geraakt.  De producten van de cosmetische industrie zouden aangenamer en beter smeerbaar zijn dan magistrale bereidingen.  Dit kan de therapietrouw bevorderen, maar het aanbevolen regelmatig en langdurig gebruik brengt wel een aardig kostenplaatje met zich mee.

Toch zijn er ook voor de onderhoudsbehandeling van atopische dermatitis heel wat waardige magistrale opties, volledig aan te passen aan de noden van de patiënt.  Deze magistrale bereidingen zijn terugbetaald en dus een goedkoper alternatief voor de vaak duurdere emollientia die op de markt zijn. 

Halfvaste dermatologische bereidingen* (zalf, crème, gel, pasta) zijn terugbetaald, zelfs zonder een actief bestanddeel
(remgeld € 1,23 voor 50 g of € 0,32 indien verhoogde tegemoetkoming; max. 300 g terugbetaald per voorschrift (€ 7,38 of € 1,92)). 

Let wel op, om terugbetaald te zijn, moet in dit geval de volledige formule voluit voorgeschreven worden.

 * Dit zijn preparaten samengesteld uit producten opgenomen in hoofdstuk V van het RIZIV (= Excipiëntia en adjuvantia).

Hieronder vindt u een overzicht van terugbetaalde magistrale bereidingen van voedende neutrale crèmes die voorgeschreven kunnen worden als onderhoudsbehandeling van de droge huid.  Basissen met wolvet en wolvetalcoholen (unguentum simplex, wolvetalcoholenzalf NF VI, eucerine cum aqua…) kunnen in zeldzame gevallen allergisch contacteczeem veroorzaken en zijn daarom niet weerhouden.

De keuze wordt bepaald door de gebruikservaringen van de patiënt.  Het noodzakelijk vetgehalte wordt bepaald op basis van de droogte van de huid en de persoonlijke voorkeur van de patiënt.   Ook hier wordt aangeraden om bij een nattend eczeem te kiezen voor een crèmebasis, bij droog eczeem voor een vetcrème of zalf en bij zeer droog eczeem voor een vette zalf (‘vet op droog, nat op nat’).  

Cetomacrogolcrème of AVA-crème zijn de klassiekers, maar er is niet echt een voorkeur voor een bepaalde basis.  Bij jeuk kan de koelzalf TMF bijvoorbeeld soelaas bieden.  Enkel de koelzalf beschreven in het TMF kan met de naam ‘cold cream’ of ‘koelzalf’ worden aangeduid.  Aan deze koelzalf kan geen andere stof worden toegevoegd.  Het doel van deze crème is dat hij breekt op de huid, dat het water dan vrijkomt en voor verkoeling zorgt.  Deze benaming gebruiken bij andere samenstellingen is misleidend.  Voor een gestabiliseerde koelzalf is lipocrème dan een betere benaming.  Zonder toevoeging van een actief bestanddeel wordt lipocrème echter niet terugbetaald.

Overzicht van terugbetaalde neutrale crèmes of zalven

Hydrofiele crème (nattend eczeem)

• Gebufferde cetomacrogolcrème TMF
• Niet-gebufferde cetomacrogolcrème NF VI
• Lanette crème I FNA
• Lanette crème II FNA (hogere viscositeit dan Lanette crème I FNA)
• Polysorbaatcrème NF VI (= Cremor non ionicum)
• Hydrofiele anionische crème TMF
• Cetylalcohol crème NF VI
• Beelerbasis NF VI
• Lanettewas crème NF VI

Lipofiele crème (droog eczeem)

• Waterhoudende vaseline met sorbitansesquioleaat TMF (= AVA-crème)
• Koelzalf TMF (=> ! ex tempore bereiden (geen bewaarmiddel) ! instabiliteit met talrijke werkzame bestanddelen
• Vaselinecetomacrogolcrème FNA
• Vaselinelanettecrème FNA

Hydrofiele zalf (droog eczeem)

• Mengsel van macrogolen 400 en 4000 (de hydrofiele zalf kan aangepaste hoeveelheden (bv. 10 %) water bevatten)

Hydrofobe zalf (vet, watervrij, zeer droog eczeem)

• Vaseline met 30 % paraffine
• Cetomacrogolzalf FNA
• Lanettezalf FNA
• Paraffine/vaseline zalf in gelijke delen FNA

Een succesformule voor een onderhoudscrème voor de handen is de zogenaamde ‘Huizinga’ handcrème.  Deze crème is heel efficiënt en snel intrekkend, waardoor deze aangenaam is voor dagelijks gebruik. 

Bovenstaande formules kunnen als dusdanig als neutrale crème of zalf voorgeschreven worden zonder geneesmiddel.  In sommige gevallen kan men er toch de voorkeur aan geven om een extra bestanddeel toe te voegen, zoals bijvoorbeeld ureum, NaCl (3-5 %, hydraterend), amandelolie (10 %), levomenthol (0,5 -2 %, jeukstillend) of chloorhexidine (0,5 %, bij startende infecterende wonden).  Ook dan blijven deze bereidingen terugbetaald.  Let wel op, niet elk bestanddeel is compatibel met om het even welke basis.

Ureum heeft in concentraties van 2-5 % een hydraterend en jeukstillend effect, in onderhoud is dit vaak voldoende.  In hogere concentraties (10-20 %) is ureum werkzaam bij de behandeling van uitgebreide ichtyose.   Ichtyose wordt gekenmerkt door een zeer droge verdikte huid met schilferige plekken en is in 50 % van de gevallen geassocieerd met atopische dermatitis.  Bij concentraties hoger dan 5 % ureum kan er wel sprake zijn van irritatie (prikkend, branderig gevoel).

Dit artikel geeft een overzicht van een aantal terugbetaalde magistrale opties voor de behandeling van atopische dermatitis. Overleg met de arts kan onduidelijkheid hieromtrent wegnemen of hem/haar van deze therapeutische opties als goedkoper alternatief voor de patiënt op de hoogte te brengen.

Algemene informatie rond atopische dermatitis kan u vinden via volgende link, magistrale opties voor de behandeling van een opstoot kan u raadplegen via deze link.